دده قورقود

دَدَه‌قورقود (به ترکی آذربایجانی:Dədə Qorqud به ترکی استانبولی:Dede Korkut و به ترکمنی: Gorkut-ata) نام یکی از قدیمی‌ ترین داستانهای اسطوره‌ ای ترک‌ های اغوز است که در حدود قرن شانزدهم میلادی به صورت مکتوب در آمده ‌است. این مجموعه از ۱۲ داستان به نثر و نظم تشکیل شده و مجموعه پر ارزشی است که زندگی، ارزشهای اجتماعی و باورهای ایل‌ های ترکی را نشان می ‌دهد. قدمت داستانها مربوط به قرنهای چهاردهم و پانزدهم میلادی می‌ باشد.

شخص دده ‌قورقود

شخصیت دده‌قورقود که کتاب به نام او نامیده شده را یک پیر فرزانه، غیبگو، طالع شناس، و اوزان (قابل مقایسه با عاشیق های امروزین) و روحانی غز دانسته ‌اند. واژه دده به معنی «بابابزرگ» است. اینکه آیا دده قورقود شخصیتی راستین بوده یا داستانی، قابل اثبات یا رد نیست. گوری وجود دارد که به باور مردم، محل خاکسپاری دده‌قورقود افسانه ‌ای است. در باور ایشان دده‌قورقود در سن ۳۰۰ سالگی درگذشت. این گور در نزدیکی شهری که به نام او قورقود نامیده شده قرار دارد. این شهر در مسیر راه آهن کازالینسک به قیزیل اوردا در قزاقستان و در ۱۵۰ مایلی خاور دریاچه آرال قرار دارد.

کتاب دده قورقود به زبانها مختلف ترجمه شده‌ است. اولین ترجمه دده‌ قورقود به زبان آلمانی در سال ۱۸۱۵ میلادی از روی نسخه کتابخانه درسدن در آلمان بود. دست ‌نویس دیگر این کتاب در واتیکان است.

غیر از ترجمه ‌های آلمانی، روسی و ایتالیایی چندین ترجمه دیگر نیز به سایر زبانهای اروپایی و آسیایی صورت گرفته از جمله آنها دو ترجمه به زبان انگلیسی را می ‌توان نام برد که اولی در انگلستان و و دومی در آمریکا انجام یافته‌ است. از ترجمه کنندگان می ‌توان به ترجمه دیگر از یواخیم هاین به زبان آلمانی که در سال ۱۹۵۸ در شهر زوریخ و چاپ به زبان روسی در سال ۱۹۶۲به وسیله بارتولد و انتشار توسط ویکتور ژریرمونسکی در مشکو اشاره کرد. متن کامل کتاب هم که با ارسم خط اصلی آن براساس نسخه کتابخانه برلین در سال ۱۹۱۶ از سوی کیلیسلس رفعت محقق کشور ترکیه که تلاش پیگیری در نشر متون زبان ترکی داشته در شهر استابول به چاپ رسید. او واژه ها و عباراتی که نامفهوم و مغلوب بوده تصحیح کرده ‌است با این وجود برخی واژها و مفاهیم نامشکوف مانده که در برابر آنها عبارت مفهوم نشد درج گردیده ‌است.

جشن یونسکو

در سال ۱۹۹۸ کتاب دده قورقود از طرف جمهوری آذربایجان و سازمان یونسکو نامزد و در سال ۲۰۰۰ «هزارو سیصدومین سالگرد نوشته شدن حماسه آذربایجانی دده قورقود» جشن گرفته شد.

از سال ۱۹۵۶ یونسکو برای بزرگداشت و شناساندن وقایع تاریخی و شخصیت ‌های برجسته کشورهای عضو برای جهانیان جشن ‌هایی را ترتیب می‌ دهد.

در سال ۱۹۹۹ میلادی نیز بانک ملی آذربایجان سکه های یادبود طلا و نقره به مناسبت سال دده قورقود ضرب کرد.

سعیدی محرم